Чаго чакаць ад прапанаваных перамоваў у Стамбуле аб вайне Расеі супраць Украіны. Аналіз Свабоды

Але мала што вядома, акрамя даты і месца: 15 траўня ў Стамбуле. У Маскве назвалі кіраўніком дэлегацыі памочніка Пуціна, хоць у Кіеве чакалі яго самога, а ў Кіеве склад дэлегацыі не назвалі.

Аналіз Свабоды, як могуць разьвівацца перамовы і якім можа быць вынік.

Нечакана Ўкраіна і Расея пачалі рыхтавацца да працэсу, які можа стаць іх першымі беспасярэднімі мірнымі перамовамі зь вясны 2022 году, калі перамовы пачаліся неўзабаве пасьля пачатку поўнамаштабнага ўварваньня Масквы ў суседнюю краіну, піша карэспандэнт Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода Стыў Гутэрман.

Шлях да перамоваў, якія чакаюцца ў Турцыі 15 траўня, быў кароткім. 7 траўня віцэ-прэзыдэнт ЗША Дж. Д. Вэнс заявіў, што беспасярэднія перамовы паміж Расеяй і Ўкраінай ёсьць прыярытэтам. 10 траўня эўрапейскія лідэры ў Кіеве далучыліся да прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзіміра Зяленскага ў закліку да 30-дзённага спыненьня агню, якое мела пачацца 12 траўня, папярэдзіўшы, што Расея сутыкнецца з дадатковымі санкцыямі, калі не пагодзіцца на перамір’е.

Празь некалькі гадзін, пасьля поўначы, прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін паспрабаваў зьмяніць сытуацыю, заклікаўшы да наўпроставых перамоваў у Стамбуле 15 траўня і заявіўшы, што спыненьне агню можа адбыцца толькі ў выніку перамоваў. Гэтым Пуцін перакінуў мяч на бок Украіны, але Зяленскі адбіў яго, заявіўшы, што будзе ў Турэччыне 15 траўня, і заклікаўшы Пуціна зьявіцца на іхную асабістую сустрэчу, першую за больш чым пяць гадоў.

Да 15 траўня засталося мала часу, пакуль вядома мала дэталяў. Вось некалькі ключавых пытаньняў — хто будзе ўдзельнічаць, чаго можна дасягнуць, каго зьвінавацяць, калі выніку ня будзе — і некаторыя магчымыя адказы.

Хто можа ўзяць удзел?

Зяленскі — адзіны лідэр, які абавязаўся быць у Турэччыне 15 траўня. Яго заява стала выклікам для Пуціна, які часта сьцьвярджаў, што Зяленскі нелегітымны, бо яго пяцігадовы тэрмін меў скончыцца каля году таму і мусілі быць новыя прэзыдэнцыкія выбары.

Гэтая правакацыйная заява ігнаруе той факт, што Ўкраіна знаходзіцца ў ваенным становішчы з моманту, калі Пуцін загадаў пачаць поўнамаштабнае ўварваньне ва Ўкраіну ў лютым 2022 году, а гэта значыць, што выбары ня могуць адбыцца.

Сустрэча зь Зяленскім можа разглядацца як прызнаньне таго, што яго ўлада легітымная, а гэта падрывае адзін з галоўных ілжывых наратываў Крамля пра Ўкраіну: што яе цяперашняе кіраўніцтва — нібыта складнік наступстваў падтрыманага Захадам перавароту супраць дружалюбнага да Масквы ўраду ў 2014 годзе.

Такая сустрэча падкрэсьліла б няздольнасьць Пуціна дасягнуць адной зь ягоных галоўных мэтаў уварваньня ў 2022 годзе, а менавіта зьняцьця Зяленскага і фармаваньня ўраду, саюзнага Расеі.

Позна ноччу 14 траўня стала вядома, што расейскую дэлегацыю ў Стамбуле на перамовах з Украінай 15 траўня ўзначаліць памочнік Уладзіміра Пуціна Ўладзімір Мядзінскі. Ён ужо ўзначальваў расейскую перамоўную групу ў 2022 годзе.

У дэлегацыю таксама ўвайшлі намесьнік кіраўніка МЗС Расеі Міхаіл Галузін, начальнік Галоўнага ўпраўленьня расейскага Генштаба Ігар Касьцюкоў, намесьнік міністра абароны Аляксандр Фамін, — гаворыцца ў паведамленьні прэс-службы Крамля.

Хто ў такой сытуацыі будзе прадстаўляць Украіну, на гэты момант не паведамляецца.

Раней у сераду прэзыдэнт Украіны ў вячэрнім звароце заявіў, што чакае ад Расеі паведамленьня аб тым, хто будзе прадстаўляць Маскву на перамовах у Турэччыне. Украінскі бок мае некалькі варыянтаў дзеяньняў для дасягненьня спыненьня агню, але рашэньні залежаць ад узроўню ўдзелу Расеі ў патэнцыйных перамовах, заявіў прэзыдэнт Украіны ў вячэрнім відэазвароце 14 траўня.

Сваім рашэньнем Пуцін фактычна адхіліў прапанову прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзіміра Зяленскага аб асабістай сустрэчы ў Стамбуле — хоць сама ідэя расейска-ўкраінскіх перамоваў у гэтым горадзе, дзе яны ўжо праходзілі ў 2022 годзе, была вылучаная Расеяй. Хоць выразнай адмовы гэтага з боку Крамля пакуль не прагучала.

«Калі Пуцін зьявіцца ў Стамбуле, гэта ўжо будзе паразай» для яго, заявіў палітычны аглядальнік Аляксандар Фрыдман у інтэрвію тэлеканалу «Настоящее время»:

«Сам пачатак перамоваў зь Зяленскім будзе сьведчыць пра яго паразу, асабліва калі ён пад ціскам прыедзе на саміт, на якім, відавочна, ніколі не плянаваў быць».

З іншага боку, адсутнасьць сустрэчы зь Зяленскім адкрыла б магчымасьць сьцьвярджаць, што Пуцін баіцца сустрэцца, што і сьцьвярджаў украінскі прэзыдэнт у мінулым і зноў сьцьвердзіў 13 траўня. Ён імкнуўся ўзмацняць ціск, агенцтва Reuters спаслалася на неназванага дарадцу Зяленскага, які заявіў, што прэзыдэнт Украіны сустрэнецца толькі з Пуціным.

Дадатковы фактар ціску на Пуціна — магчымасьць прыезду Дональда Трампа ў Турэччыну.

«Я думаў пра тое, каб паляцець туды. Я ня ведаю, дзе буду ў чацьвер», — сказаў прэзыдэнт ЗША 12 траўня перад ад’ездам у чатырохдзённую паездку на Блізкі Усход. «Ёсьць такая магчымасьць, я мяркую, калі нешта можа адбыцца».

Падчас свайго візыту ў Саудаўскую Арабію 13 траўня Трамп заявіў, што дзяржаўны сакратар Марка Рубіё адправіцца ў Турэччыну на патэнцыйную сустрэчу паміж Зяленскім і Пуціным. Паводле зьвестак Белага дому, Рубіё будуць суправаджаць спэцыяльныя пасланцы ЗША Стыў Уіткаф і Кіт Келаг.

Чаго можна дасягнуць?

Незалежна ад таго, будзе прысутнічаць Пуцін ці не, аналітыкі кажуць, што Расея наўрад ці пойдзе на саступкі або адступіць ад сваіх даўніх пазыцыяў. Пуцін намякнуў на гэта, калі запрасіў расейскіх журналістаў у Крэмль на начную заяву, у якой заклікаў да беспасярэдніых перамоваў у Стамбуле 15 траўня; па-першае, ён назваў патэнцыйныя размовы аднаўленьнем перамоваў, якія адбыліся часткова ў Стамбуле ў 2022 годзе, калі Расея, сярод іншага, дамагалася ад Кіева абяцаньня пастаяннага нэўтралітэту і строгіх абмежаваньняў на вайсковыя сілы і сродкі Ўкраіны.

Расея «не пагодзіцца на 30-дзённае спыненьне агню» і «паспрабуе замацаваць старыя стамбульскія рамкі, каб абмяркоўваць строгія абмежаваньні для сувэрэнітэту [Ўкраіны] і супрацы ў галіне бясьпекі з Захадам. [Украіна] адмовіцца», — напісаў расейскі аналітык замежнай палітыкі Ўладзімір Фралоў на X.

Больш за тое, пасьля перамоваў 2022 году Расея павялічыла свае патрабаваньні што да тэрыторыі Ўкраіны, ня раз заяўляючы, што для таго, каб усякае мірнае пагадненьне працавала, Кіеў і Захад павінны прызнаць расейскі кантроль над чатырма мацерыковымі ўкраінскімі рэгіёнамі, якія Пуцін беспадстаўна абвясьціў у верасьні 2022 году часткаю Расеі — Данецкай, Луганскай, Запароскай і Херсонскай вобласьцямі, у тым ліку вялікімі тэрыторыямі, якія застаюцца ў руках украінцаў.

Заклік Пуціна да беспасярэдніх перамоваў азначае, што ён «бачыць магчымасьць уцягнуць Украіну ў працэс „Стамбул-2“, які вельмі нагадвае перамовы сакавіка–красавіка 2022 году, каб дасягнуць тых жа мэтаў, цяпер з уключэньнем нядаўна анэксаваных тэрыторыяў», — напісала на X Тацяна Станавая, старшы навуковы супрацоўнік Бэрлінскага цэнтру Карнэгі для вывучэньня Расеі і Эўразіі, знаўца адміністрацыі Пуціна.

«Рэальнасьць такая, што ні Масква, ні Кіеў не гатовыя пагадзіцца на трывалы мір, бо іхныя пазыцыі ў сваёй істоце непрымірэнныя», — напісала Станавая, дадаўшы, што «амэрыканская ініцыятыва пасярэдніцтва ў заключэньні ўгоды асуджана на правал — прынамсі на гэтым этапе».

Курт Волкер, былы амбасадар ЗША ў NATO, які быў спэцыяльным прадстаўніком Трампа на перамовах аб Ўкраіне падчас яго папярэдняга тэрміну, таксама выказаў здагадку, што хуткі прарыў малаімаверны.

«Гэта будзе працяглы працэс. Пуцін, здаецца, усё яшчэ думае, што можа дасягнуць сваіх максымалісцкіх патрабаваньняў», — сказаў Волкер, вядучы навуковы супрацоўнік вашынгтонскага Цэнтру аналізу эўрапейскай палітыкі.

Хто стане вінаватым, калі перамовы праваляцца?

Ад таго моманту, як Трамп пачаў свой другі тэрмін з спробы стаць пасярэднікам у заканчэньні найбуйнейшай вайне ў Эўропе з 1945 году — чаго, як ён казаў, ён зможа дасягнуць за дзень ці два — Расея і Ўкраіна ўзмацнілі намаганьні, каб паказаць сябе канструктыўнымі, а другі бок — перашкодай на шляху да міру.

Гэта быў падтэкст бурнай актыўнасьці ў апошнія дні. Расея і Ўкраіна, імаверна, падвояць гэтыя намаганьні, калі перамовы гэтага тыдня — калі яны адбудуцца — не прынясуць прагрэсу.

Раней падчас свайго цяперашняга тэрміну Трамп, як выглядала, разглядаў Украіну пераважна як непакорлівы бок, што і праявілася найярчэй падчас незвычайнага ўсплёску эмоцыяў у Авальным кабінэце, калі Зяленскі наведаў Белы дом 28 лютага.

Адміністрацыя Трампа ў апошнія тыдні выказвала расчараваньне Расеяй часьцей, чым раней. 28 красавіка Трамп заявіў, што хоча, каб Пуцін «перастаў страляць, сеў і падпісаў угоду», а Вэнс 7 траўня сказаў, што Расея «патрабуе зашмат».

11 траўня, калі ён заклікаў Украіну «неадкладна» пагадзіцца на прапанову Пуціна наўпрост гаварыць у Стамбуле, Трамп дадаў:

«Прынамсі яны змогуць вызначыць, ці ўгода магчымая, а калі не, эўрапейскія лідэры і ЗША будуць ведаць, дзе, што і як, і змогуць дзейнічаць адпаведна!».

Гэта сьведчыць, што калі перамовы будуць няўдалымі і Злучаныя Штаты заявяць, што асабліва вінаваты ў гэтым адзін бок, гэта можа мець сур’ёзныя наступствы — напрыклад, у пляне будучай дапамогі Ўкраіне або санкцыяў супраць Расеі, якая, выглядае, імкнецца палепшыць свае повязі з ЗША.

Тым ня менш вынікам браку ўнутраных узрушэньняў у Расеі або прарыву Ўкраіны на полі бою, малаімавернага ў гэты момант, пра што сказала Станавая, вонкавы ціск на Маскву, напрыклад, больш жорсткія санкцыі, ня зьменіць пазыцыю Пуціна.

«Ягонай мэтай застаецца ператварыць Украіну ў „дружалюбную“ дзяржаву, і пакуль ён застаецца ва ўладзе, ён будзе працягваць альбо ваяваць, альбо прымушаць яе да капітуляцыі», — напісала Тацяна Станавая.