На парадзе ў Менску 9 траўня зьявілася тэхніка аднаго з элітных расейскіх вайсковых фармаваньняў – 200-й мотастралковай брыгады зь Печангі. Брыгада ўдзельнічала ў баях пад Харкавам у 2022 годзе і панесла там значныя страты. Цяпер гэты падразьдзел зноў у фокусе ўвагі — разам з тэхнікай, якая можа мець дачыненьне да ядзернай інфраструктуры.

Свабода расказвае, што вядома аб прыбыцьці ў Беларусь 200-й мотастралковай брыгады зь Печангі і чаму гэта выклікае пытаньні. Дадаткова пра ролю і цяперашні стан гэтай брыгады Свабодзе расказаў рэдактар нарвэскага вайскова-аналітычнага выданьня The Barents Observer Томас Нільсэн.

Упершыню з 2015 году расейскую армію на парадзе 9 траўня прадстаўляла ня пешая калёна вайскоўцаў, як звычайна, а мэханізаваны парадны разьлік. Тэхніку прывезла брыгада, што ахоўвае ў тым ліку атамны флёт Расеі каля нарвэскай мяжы.

Аналізуючы афіцыйныя публікацыі беларускіх дзяржаўных мэдыя, можна сказаць, што 30 сакавіка 2025 году ў Беларусь маглі быць завезены браняваныя аўтамабілі тыпаў «Лінза» і «Спартак» — ня менш чым дваццаць адзін. Менавіта столькі іх удзельнічала ў рэпэтыцыях параду на аэрадроме Ліпкі і ў Менску. На кадрах трансьляцыі 9 траўня былі бачныя толькі дванаццаць гэтых машын. Але згодна з інфармацыяй «Таварыства беларускіх чыгуначнікаў» прывезенай тэхнікі магло быць нават больш за дваццаць адну адзінку (падрабязьней — ніжэй).

Тэхніка мела аўтамабільныя нумары з кодам, які вайсковыя экспэрты прыпісваюць 12-му галоўнаму ўпраўленьню Міністэрства абароны Расеі. Менавіта яно ў Расеі займаецца захоўваньнем, эксплюатацыяй і абслугоўваньнем ядзерных боепрыпасаў, а таксама адказвае за бясьпеку іх захоўваньня. У склад упраўленьня таксама ўваходзіць служба спэцыяльнага кантролю, якая сочыць за ядзернымі выпрабаваньнямі ў іншых краінах.

У дзень, калі гэтыя машыны былі дастаўленыя на станцыю Азярышча пад Менскам, разам зь імі прыехала і група расейскіх вайскоўцаў. Як бачна на кадрах іх сустрэчы, яны мелі шаўроны 200-й асобнай гвардзейскай мотастралковай Печангаўскай брыгады Ўзброеных сілаў Расеі. Сустракаў іх камандзір беларускага 56-га палку сувязі, што базуецца ва Ўруччы, падпалкоўнік Павел Чайка.

200-я брыгада дысьлякуецца ў горадзе Печанга, у невялікім вайсковым гарадку, разьмешчаным усяго за некалькі кілямэтраў ад Нарвэгіі на крайняй поўначы Мурманскай вобласьці, і адносіццца да берагавых войскаў Паўночнага флёту Расеі. Паўночны флёт — найбуйнейшы з чатырох флётаў Расеі. Яго аснову складаюць атамныя ракетныя і тарпэдныя падводныя лодкі, ракетаносная і супрацьлодкавая авіяцыя, ракетныя, авіяносныя і супрацьлодкавыя караблі. Штаб-кватэра знаходзіцца ў Севераморску.

200-я брыгада ўваходзіць у Ленінградзкую вайсковую акругу, якая ўтварылася 1 сакавіка 2024 году — праз год пасьля далучэньня Фінляндыі да NATO. Заходняя мяжа акругі — найдаўжэйшая расейская мяжа з краінамі NATO. На цяперашні момант войскі, разьмешчаныя тут, патэнцыйна могуць пагражаць Нарвэгіі, Фінляндыі, Эстоніі, Латвіі, Літве і Польшчы.

Аб прыезьдзе ў Беларусь расейскіх вайскоўцаў з тэхнікай перад парадам 9 траўня паведамляла таксама «Таварыства чыгуначнікаў Беларусі». Паводле іхнай інфармацыі, такіх эшалёнаў магло быць нават два. Адпраўлялі іх з станцыі Луостары ў Мурманскай вобласьці, з расейскай вайсковай часткі № 08275 (200-я асобная гвардзейская брыгада) у адрас беларускай вайсковай часткі № 29766 (56-ы Тыльзыцкі асобны полк сувязі). Адзін з эшалёнаў дакладна прыбыў на станцыю Азярышча пад Менскам, лёс другога невядомы. Усяго, паводле зьвестак «Таварыства чыгуначнікаў Беларусі», было адпраўлена 28 грузавых плятформаў з тэхнікай.

Атрымліваецца, што прывезенай тэхнікі значна больш, чым паказана на парадзе. Гэта выклікае пытаньні пра сапраўдныя мэты яе перакіданьня ў Беларусь.

Мілітарызаваны паўвостраў

Чыгуначная станцыя Луостары, адкуль прыехалі расейскія вайскоўцы з бронеаўтамабілямі, знаходзіцца за 6 кілямэтраў ад месца базаваньня 200-й брыгады з гораду Печангі, што на Кольскім паўвостраве. Гэтае месца вельмі мілітарызаванае. Тут знаходзяцца адразу некалькі дзясяткаў расейскіх вайсковых частак разам са сховішчамі і бункерамі, дзе Расея ў тым ліку захоўвае тактычную і стратэгічную ядзерную зброю, здольную зьнішчаць гарады. У ледзяных водах узьбярэжжа Кольскага паўвострава плаваюць атамныя падводныя лодкі, а ў затоках месьцяцца адразу некалькі морскіх і авіяцыйных базаў Паўночнага флёту.

З часоў халоднай вайны ўвесь гэты арктычны арсэнал ахоўваў, сярод іншых, баявы падразьдзел, які лічыўся адной з найлепш абсталяваных расейскіх вайсковых частак, — 200-я асобная мотастралковая брыгада зь Печангі, пакуль у 2022 годзе яе байцоў не адправілі на вайну ва Ўкраіну і яна была амаль зьнішчана.

Вайна ва Ўкраіне

200-я брыгаду ня раз выкарыстоўваў Крэмль для выкананьня «прыярытэтных» задач. Паводле розных зьвестак, яе афіцэраў накіроўвалі ў Сырыю, каб дапамагчы прэзыдэнту Башару Асаду ўтрымаць уладу, а расьсьледаваньне Bellingcat паказала, што брыгада ў 2014 годзе таемна ўдзельнічала ў захопе тэрыторыі Ўкраіны ў Данецкай і Луганскай вобласьцях.

Амэрыканская газэта Washington Post знайшла доказы таго, што 200-я брыгада была залучаная ў шырокамаштабную вайну ва Ўкраіне ў першыя ж дні і была ледзь ня цалкам зьнішчаная. Паводле зьвестак журналістаў, брыгада была сярод першых падразьдзелаў, якія ўварваліся ва Ўкраіну. Штурмуючы Харкаў, яна панесла вялікія страты.

Падчас адной з такіх спробаў наступу ў пачатку сакавіка 2022 году расейская 200-я брыгада пакінула на полі бою каля 30 адзінак тэхнікі, у тым ліку бэнзавозы, поўныя паліва, і новыя танкі. Як сьцьвярджала прэс-служба ўкраінскай 93-й мэханізаванай брыгады, якая тады ўступіла ў бой, расейскія салдаты проста зьбеглі, бо не чакалі такога адпору.

Дакумэнты, якія прааналізавалі журналісты Washington Post, сьведчаць, што на канец вясны 2022 году з 1400 салдатаў брыгады, адпраўленых на вайну, засталося 900. Шмат якія адзінкі найбольш перадавой тэхнікі брыгады, у тым ліку мабільныя ракетныя ўстаноўкі і сучасныя танкі Т-80 БВМ, былі або зьнішчаныя, або захопленыя.

Выданьне Washington Post прыводзіць словы цяперашняга галоўнакамандуючага УСУ Аляксандра Сырскага, сказаныя ў той час, калі ён камандаваў абаронай Кіева, а пасьля — харкаўскай наступальнай апэрацыяй: «Што пра іх ведаць? Яны вельмі добра ўцякаюць».

Зазнаўшы вялікія страты, летам 2022 году брыгада пачала слаць на вайну ва Ўкраіне «зьмешаныя» добраахвотніцкія групы. У іх уваходзілі маракі, сабраныя з караблёў Паўночнага флёту, «запасьнікі», былыя сілавікі, а пазьней і змабілізаваныя.

Вайскоўцы брыгады зараз ваююць у Паўднёвай групоўцы расейскіх войскаў на Данецка-Луганскім кірунку.

У суполцы саслужыўцаў брыгады «Вконтакте» ёсьць дзясяткі сьвежых паведамленьняў ад родзічаў вайскоўцаў, якія шукаюць сваіх блізкіх. Большасьць цяперашніх запісаў тычыцца баявых дзеяньняў пад Часавым Ярам Данецкай вобласьці Ўкраіны. Ёсьць там і такое паведамленьне: «Сытуацыя ў раёне Часавага Яру выклікае ўсё больш пытаньняў. Страты расейскай арміі там велізарныя, і многія зь іх неапраўданыя».

Пра цяперашні стан 200-й брыгады Свабодзе расказаў таксама рэдактар нарвэскага вайскова-аналітычнага выданьня The Barents Observer Томас Нільсэн. Ён пільна сочыць за расейскай вайсковай прысутнасьцю на Кольскім паўвостраве і патэнцыйнымі вайсковымі пагрозамі Нарвэгіі. Нільсэн кажа, што сілы брыгады да гэтай пары не аднавіліся:

«У раёне Печангі засталося вельмі мала баявой тэхнікі, у тым ліку танкаў. Цікава і тое, што мы назіралі летась. У 200-й брыгады ёсьц некалькі складоў тэхнікі па-за межамі вайсковага гарадка. Там было запаркавана мноства машын, як мы мяркуем, савецкай вытворчасьці. Маю на ўвазе старыя аўтамабілі, якія апошнімі гадамі актыўна не выкарыстоўваліся. Але мінулым летам яны таксама пачалі адпраўляць гэтыя машыны ва Ўкраіну. Пры ўсім тым брыгада атрымала некалькі новых танкаў, здаецца, Т-90. Гэта найноўшы танк у расейскім войску. Але гаворка ідзе пра вельмі невялікую колькасьць, можа быць, пра 10 такіх танкаў, якія яны зараз выкарыстоўваюць для вучэньняў і паказаў. Гэтыя танкі спэцыяльна абсталяваныя для працы ў арктычных умовах, у сьнезе. Але ў цэлым 200-я брыгада на поўначы сёньня вельмі дрэнна абсталяваная ў параўнаньні з тым, што было тры гады таму».

Што да асабовага складу, Томас Нільсэн узгадвае вялікую колькасьць прызыўнікоў, ня вельмі добра падрыхтаваных. Зь яго словаў, яны праходзяць кароткае навучаньне — два-тры месяцы, а потым іх адпраўляюць наўпрост на вайну ва Ўкраіну.

Куды паедуць «Спартакі» і «Лінзы»

Калі верыць інфармацыі «Таварыства чыгуначнікаў Беларусі» пра тое, што ў Беларусь маглі прыехаць два вайсковыя эшалёны з бронеаўтамабілямі, значыць, прывезенай тэхнікі амаль удвая больш, чым было паказана на парадзе.

Бронеаўтамабілі «Спартак» і асабліва «Лінза» ўсё яшчэ даволі рэдка выкарыстоўваюцца ў вайне Расеі супраць Украіны. Пра гэта ўзгадваюць расейскія вайсковыя тэлеграм-каналы. Часам аўтары гэтых рэсурсаў нават абураюцца ўдзелам такой тэхнікі ў парадах, калі «яна так неабходная на перадавой».

У сувязі з гэтым узьнікае пытаньне, навошта гэтулькі тэхнікі ўсё ж было перакінутая ў Беларусь. Выглядае малаімаверным, што перакінутыя ў Беларусь бронеаўтамабілі, большасьць якіх не прымала ўдзелу ў парадзе, проста вернуцца за 2 тысячы кілямэтраў назад у Мурманскую вобласьць.

Магчымая прыналежнасьць аўтамабільных нумароў гэтай тэхнікі да 12-га галоўнага ўпраўленьня Міністэрства абароны Расеі і заявы ўладаў пра разьмяшчэньне ў Беларусі ядзернай зброі могуць сьведчыць, што частка гэтых баявых машын застанецца ў краіне.

Раней Свабода паведамляла, як імкліва ўлады разбудоўваюць вайсковую інфраструктуру пад Асіповічамі, дзе, імаверна, можа рыхтавацца сховішча для расейскіх ядзерных боепрыпасаў. У самых Асіповічах будуюць новыя ангары для тэхнікі, склады, жытло для вайскоўцаў, тут жа знаходзяцца перададзеныя Расеяй апэратыўна-тактычныя ракетныя комплексы «Іскандэр», якія гэтую ядзерную зброю могуць ужываць. Усе апытаныя раней Свабодай вайсковыя экспэрты выказвалі думку, што калі ў Беларусь прывязуць ядзерную зброю, усе дзеяньні зь ёю павінны ажыцьцяўляць вайскоўцы з 12-га галоўнага ўпраўленьня Міністэрства абароны Расеі. Таму выглядае лягічным, што для выкананьня такіх задач у Беларусь маглі перакінуць гэтую тэхніку.

Але, як кажа Свабодзе рэдактар The Barents Observer Томас Нільсэн, ён ня чуў, што вайскоўцы 200-й расейскай брыгады ўдзельнічалі ў ахове ядзернай зброі разам з 12-м галоўным упраўленьнем Міністэрства абароны.

«Так што для мяне гэта нешта новае. На поўначы, наколькі мне вядома, яны ніколі не ахоўвалі ядзерных аб’ектаў і ня ўдзельнічалі ні ў якіх вучэньнях з ужываньнем ядзернай зброі».

Але пры гэтым дадае, што вайскоўцы брыгады выконваюць вельмі важную функцыю, бо менавіта яны ахоўваюць буфэрную зону паміж расейскімі вайскова-морскімі базамі, базамі атамных падводных лодак і NATO.

Пра набыцьцё неназваных «новых узораў тэхнікі» Аляксандар Лукашэнка выказваўся 9 траўня 2025 на парадзе ў Маскве.

Перакінутыя ў Беларусь браневікі таксама могуць застацца да часу правядзеньня сумесных беларуска-расейскіх вучэньняў «Захад-2025», заплянаваных на пачатак восені. Такую вэрсію выказаў Свабодзе Томас Нільсэн:

«Яны [200-я брыгада] адпраўлялі машыны на такія далёкія дыстанцыі і раней. Гэта адбывалася перад буйнымі вучэньнямі на поўдні Расеі летам 2021 году. Тады тэхніку адпраўлялі з Мурманскай вобласьці. Тое ж адыбылося з пачаткам поўнамаштабнага ўварваньня ва Ўкраіну. Магчыма, яны рыхтуюцца да вучэньняў „Захад-2025“, якія будуць сумеснымі для Беларусі і Расеі. Так што калі іхная тэхніка была ў Менску на парадзе 9 траўня, думаю, што яна можа застацца ў гэтым раёне».

Ёсьць імавернасьць, што бронеаўтамабілі з параду могуць адправіць далей, наўпрост у зону баявых дзеяньняў супраць Украіны. А Беларусь акажацца проста транзытным пунктам на гэтым шляху. Свабода знайшла ў сацыяльных сетках вайскоўцаў пацьверджаньні, няхай нешматлікія, фактаў выкарыстаньня такіх бронеаўтамабіляў ва Ўкраіне 200-й брыгадай.

У расейскіх вайсковых тэлеграм-каналах таксама ёсьць узгадкі пра тое, што ў студзені сёлета дакладна такія ж браневікі былі заўважаныя ў Малі падчас буйнога перакіданьня тэхнікі, якая можа належаць так званаму «Афрыканскаму корпусу». Гэта вайсковае фармаваньне Міністэрства абароны Расеі, якое складаецца пераважна з байцоў групы «Вагнэр». Цяпер туды актыўна набіраюць на службу паводле кантракту. На адным з такіх сайтаў па набору людзей у «Афрыканскі корпус» пазначана, што яго вайскоўцы «прыроўніваюцца да ўдзельнікаў спэцыяльный вайсковай апэрацыі» і маюць права на ўсе тыя ж ільготы і выплаты. Афіцыйная мэта — «каардынацыя вайсковай прысутнасьці ў Афрыцы».

Пра што гаворыць геапалітычная раскладка сілаў у рэгіёне з улікам аслабленьня вайсковых сілаў Расеі на поўначы? Томас Нільсэн:

«Гэта гаворыць нам пра дзьве рэчы. Па-першае, Уладзімір Пуцін ня вельмі баіцца NATO на поўначы. Калі б гэта было так, яны ня сталі б выводзіць асабовы склад і тэхніку з 200-й мотастралковай брыгады. Бо іх асноўная задача — абарона Расеі ад NATO ў памежных з Нарвэгіяй раёнах. А 200-я мотастралковая брыгада вельмі, мякка кажучы, скарочана праз вайну ва Ўкраіне.

Яны адправілі тысячы салдатаў з 200-й мотастралковай брыгады ў першую атаку ў лютым 2022 году. І надалей адпраўляюць салдатаў, і ўжо страцілі шмат, шмат салдатаў у гэтай вайне. Таму, калі яны зьявіліся ў Менску 9 траўня, я думаю, гэта сыгнал.

Гэта сыгнал назіральнікам, што яны ўзмацняюць свае вайсковыя апорныя пункты на паўднёвай частцы мяжы з NATO. Гэта значыць, перш за ўсё з Польшчай і краінамі Балтыі.

Прыгадайце нядаўнюю пагрозьлівую заяву Сяргея Лаўрова пра тое, што Літва не зьяўляецца дзяржавай. Гэтак жа Пуцін казаў пра Ўкраіну і гэтак далей. І Беларусь выкарыстоўваецца ў гэтай гульні як расейскі апорны пункт».

Свабода будзе далей назіраць за вайсковай сытуацыяй у Беларусі.